افزایش مهاجرت زنان تحصیلکرده از کشور
در نشست «سهم زنان در آموزش عالی ایران» مطرح شد

افزایش سهم دختران در آموزش عالی در سال های اخیر، نوع نگاه دولتمردان به این مساله و پیامد های آن نظر بسیاری از کارشناسان را به خود جلب کرده است، امروزه زنان تحصیلکرده توانسته اند خود را به عنوان نیرویی متخصص و فعال مطرح کنند، این رشد دانش آموختگی زنان هم اکنون در حال تغییر الگوی جنسیتی در تحصیلات تکمیلی و تصدی مناصب از جمله هیات علمی دانشگاه هاست. در همین راستا مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام نشستی یک روزه با عنوان جایگاه زنان در آموزش عالی ایران برگزار کرد که در این نشست به تبیین وضعیت آموزش عالی دختران، دختران دانش آموخته و بازار کار، مهاجرت دختران دانش آموخته دانشگاهی و آینده پژوهی در آموزش عالی دختران پرادخته شد.

25سال کشور داری کانادا با نخبگان ایرانی
ابتدا اشرف بروجردی، عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی سخنرانی خود را با محوریت مهاجرت دختران دانش آموخته دانشگاهی ایراد کرد. بروجردی ضمن تعریف مهاجرت به عنوان رفتن از موطن به جایی دیگر برای زمانی نامحدود گفت: نخست وزیرکشور کانادا مدعی است 25 سال است که کشورش را از طریق نخبگان مهاجر ایرانی به پیشرفت رسانده است. در 80 روز اول سال 91 بیش از هزار جوان ایرانی برای ادامه تحصیل به خارج از کشور رفته اند که عمدتا 22 ساله هستند و با هزینه شخصی دست به مهاجرت زده اند. طبق گزارش صندوق بین المللی پول در سال 2009 ایران بین 91 کشور توسعه یافته و توسعه نیافته رتبه اول را در مهاجرت نخبگان داراست و بر اساس همین گزارش سالانه 150 تا 180 هزار ایرانی تحصیلکرده برای خروج از کشور اقدام می کنند. به عنوان مثال 14 هزار دانشجوی ایرانی در کشور مالزی تحصیل می کنند. نتایج ثبت نام دانشجویان در سال 2010 و 2011 آمریکا نشان می دهد پنج هزار و 626 جوان ثبت نام کرده اند که نسبت به سال قبل 19درصد افزایش داشته است. بر اساس آماری که مجلس شورای اسلامی ارایه کرده است تا سال 89، 60 هزار نخبه ایرانی از کشور مهاجرت کرده اند که اغلب از نخبگان المپیادهای علمی و تراز های برتر دانشگاه ها بوده اند و 25درصد از کل تحصیلکرده های ایران در کشور های توسعه یافته زندگی می کنند که حدود 40درصد از این مهاجران خانم ها هستند. عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم انسانی برخی از عوامل تاثیرگذار بر مهاجرت دختران را مورد توجه قرار داد و گفت: یکی از این عوامل، تغییر در روش و سبک زندگی است و در نتیجه همین مساله زنان ما هم تمایل دارند از موقعیت برتری نسبت به گذشته برخوردار شوند، اما متاسفانه نگاه ها به سمت تضییق شرایط برایدختران و قرار دادن آنان در موقعیتی است که از سطح آگاهی کمتری برخوردار باشند. دکتر بروجردی دومین عامل مهاجرت دختران را محدودیت آموزش در ایران بر شمرد و بیان کرد: در یک دوره زمانی نسبت ورود دختران به دانشگاه ها به 67درصد رسید و نگرانی هایی را برای دولتمردان به وجود آورد که باعث شد بدون در نظر گرفتن تبعات روانی و اجتماعی دست به محدود کردن ورود دختران به دانشگاه ها بزنند.

رشد کمی و تغییرات کیفی در آموزش عالی دختران
«زهرا شجاعی»، رییس مرکز امور مشارکت زنان ریاست جمهوری در دوره اصلاحات و مشاور رییس جمهور دومین سخنران نشست بود که به تبیین وضعیت آموزش عالی دختران در ایران پرداخت، وی ضمن تاکید بر توسعه علمی به عنوان شرط بقای یک جامعه گفت: اخیرا شاخص جدیدی برای سنجش آموزش ارایه شده است، این شاخص توسعه و توسعه یافتگی را از نگاه اقتصادی صرف که شامل تولید ناخالص داخلی، درآمد سرانه و… بود تغییر داده و شاخصی با عنوان شاخص کامیابی لگاتیوم را مطرح کرده است. این شاخص شامل معیار های بنیان های اقتصادی، کارآفرینی و نوآوری، نهاد های دموکراتیک، سلامت، ایمنی و امنیت، حکومت داری، آزادی های فردی و سرمایه های اجتماعی است که مجموع این شاخص ها نشان دهنده رتبه و جایگاه کشورهاست و ایران در بین 104 کشوری که در زمینه آموزش بر اساس این شاخص بررسی شده اند مقام 59 را داراست. مشاور رییس جمهور در دوران اصلاحات ضمن بیان موانع و مشکلات موجود در مسیر تحقیق خود گفت: تغییراتی که در پایه های آماری در سال های اخیر به وجود آمده امکان مقایسه را مشکل کرده است. دولت با افزودن طلاب به مجموعه دانش آموختگان باعث رشد چشمگیری در آمار شده و همچنین در سرشماری بی سوادی تنها گروه سنی 10 تا 49 سال محاسبه شده است که رقم 92-90درصد را نشان می دهد و در مقایسه با سال 85 که رقم 82 را نشان می دهد رشد چشمگیری داشته که می توان این رشد را ناشی از ابتکارات و خلاقیت دولت جدید دانست.

دسترسی به قدرت؛ عاملی مخاطره آمیز برای سرمایه گذاری انسانی
در ادامه نشست «ابراهیم صالحی عمران» مساله دختران دانش آموخته و بازار کار را مورد بررسی قرار داد، وی ضمن برشمردن مبانی نظری مختلف به بررسی انطباق نظریه سرمایه انسانی در ایران پرداخت و گفت: وقتی که افراد به سراغ آموزش می روند به دنبال افزایش درآمد و منافع آتی هستند و این مساله آنها را به سمت سرمایه گذاری آموزشی سوق می دهد. با توجه به نگرش مثبتی که به این موضوع وجود داشت، دولتمردان دست به گسترش آموزش عالی زدند که بخش آموزش عالی زنان را نیز تحت تاثیر خود قرار داد. البته در این تئوری تناقضاتی وجود دارد، از جمله تناقض بین رشد سریع آموزش و استخدام با مزد کم، بیکاری دانش آموختگان، عدم توانایی لازم برای جذب شدن به بازار کار که باعث شد این سرمایه گذاری مخاطره آمیز باشد. دکتر صالحی عمران در ادامه به طرح این سوال پرداخت که آیا ورود زنان به بازار کار و کسب درآمد بیشتر تابع توانمندی ها، آموخته ها، نگرش ها و آن چیزی است که سرمایه انسانی مطرح می کند یا بحث دسترسی به قدرت مطرح است؟
وی در پاسخ به این سوال گفت: باید این نقد را که با نظریه سرمایه انسانی مطرح شده است در ایران بپذیریم، دسترسی به قدرت می تواند اشتغال را دگرگون کند و ورود زنان به بازار کار را تحت تاثیر قرار دهد، اگر این عامل به صورت قوی وجود داشته باشد بعید می دانم زنان همچنان به همین میزان متقاضی آموزش عالی باشند و ممکن است در صورت قوی بودن این عامل زنان هم همچون مردان گرایش خود را به آموزش عالی از دست دهند.

فضای کار به سمت سبک مدیریتی زنانه می رود
دکتر علیرضا فیض بخش، رییس هیات مدیره دفتر توسعه کارآفرینی زنان دانشگاه صنعتی شریف آخرین سخنران این نشست بود که آینده آموزش عالی دختران را مورد بحث قرار داد. دکتر فیض بخش در ابتدا به تبیین فضای کسب و کار پرداخت و گفت: عواملی وجود دارند که فضای کسب و کار را تحت تاثیر قرار می دهند، در نتیجه کم یا زیاد بودن این عوامل طیفی از فضای کار شکل می گیرد که یک سر این طیف محیط ساده است که در آن تعداد عوامل کم است و در طرف دیگر محیط پیچیده با عوامل زیاد قرار می گیرد.